De laatste dagen van 2020: net op tijd om DWDD af te sluiten. Als je vergeten bent wat er tot nu toe gebeurd is in YA (het korte antwoord: ontzettend veel), dat kan je hier en hier herlezen. Nu komt de grote vraag: wat brengt de toekomst?
We kunnen natuurlijk niet alles raden. Met wat geluk hebben we een deel juist – maar het meeste zal achteraf alleen maar hypothetisch gezever blijken te zijn. Maar goed. Als je die laatste tweeliterfles Cola bij je hebt, en die restjes popcorn, dan vertrekken we.
Wat kan er inhoudelijk veranderen?
De YA verandert al sinds hij ontstaan is, en dat blijft voorlopig ook zo. We zien al enkele jaren twee grote bewegingen, die eigenlijk allebei met personages en onze eigen omgeving te maken hebben.
- Feminisme wint aan belang, en ik merk de laatste jaren dat het vaker explicieter in beeld komt. Vroeger moest je nog wat meer tussen de lijnen lezen, nu is dat minder het geval.
- Diversiteit in alle soorten en maten is aan een grote opmars bezig. Het begon met LGBTQIA+, en daarna werd er ook naar andere dingen gekeken zoals geloof, afkomst, OwnVoices en meer.
Ik zie niets dat erop wijst dat dat snel gaat veranderen. De komende jaren zullen gepaard gaan met meer feminisme en diversiteit. En aangezien er veel verschillende vormen van diversiteit zijn is er nog veel mogelijk, en zullen alle genres op dat vlak blijven evolueren. Misschien hebben we over (een kleine) tien jaar een evenwicht gevonden waar de representaties zo geëvolueerd zijn dat iedereen zich er wel zo’n beetje in kan vinden. Veel vroeger zie ik het niet gebeuren.
Nederlandse en Vlaamse auteurs gaan beter in beeld komen. Uitgevers zoals Hamley Books geven lokale auteurs de laatste jaren meer kans en ik zie geen reden waarom dat zou opeens zou veranderen. De kwaliteit lijkt ook te beteren. Hopelijk blijft dat zo!
De oude tweedeling van YA zie ik bovendien veranderen. Vroeger had je Contemporary en Fantasy/sf, tegenwoordig merk je dat er meer andere boeken zijn, zoals thrillers en detectives – en veel van die boeken worden goed onthaald. Goed nieuws dus, want dat betekent dat er meer variatie komt, en dat zorgt op zich weer voor nieuwe vonken. Inhoudelijk zit het voor het grootste deel wel goed. Behalve binnen de fantasy en sf, daar lijkt het vuur te doven en is het wachten op een nieuwe vonk. Het goede nieuws is: die genres zijn al eeuwen in beweging, de kans is klein dat we in een permanent gat vallen. Het nadeel: we moeten geduld hebben.
En als laatste: ik koop zelf ook minder, en veel andere mensen ook. Maar waarom dan?
In dalende lijn
Voor mij is dat net te wijten aan de fantasy en sf, de laatste paar jaar. Ik vind de kwaliteit minder sterk. In detail uitleggen hoe dat komt, zou te veel tijd kosten. Maar volgens mij is dit een kort voorbeeld van hoe het in zijn werk gaat:
- Er komt een boek uit dat erg populair is, en/of anders dan wat ervoor was, zoals The Hunger Games.
- Daarvan worden ingrediënten hergebruikt, maar die boeken tippen niet aan het origineel. Divergent, The Maze Runner, The 5th Wave.
- De originaliteit verdwijnt dus, tot we weer worden verrast door een auteur die met iets anders komt.
- Hoe vaker die cyclus gebeurt, hoe moeilijker het wordt om de vorige ideeën te overtreffen.
- Er volgt een verzadiging en vervlakking van originaliteit: er kan niks beters bedacht worden. De originaliteit die nog overblijft, gaat niet meer om het hele boek maar om enkele elementen of details.
- Meer van hetzelfde betekent meer vergelijkingspunten en dan zien we gemakkelijker de negatieve punten.
- We vinden minder boeken goed omdat de meeste te veel negatieve punten krijgen.
Het gaat dus om kritisch zijn: ik ben veel kritischer geworden, dat is de clou van het verhaal. En ik heb al vaker gehoord dat ik niet de enige ben. Helaas is het nieuwe eraf. We wachten tot er iets verschijnt dat zo revolutionair is dat het met niets te vergelijken valt. Zoals Twilight en De Hongerspelen – en, lang geleden al, Harry Potter. En dan begint het opnieuw.
Volgens mij zitten we nu op een punt dat we al een hele tijd niet meer zoiets anders gezien hebben. We wachten op een nieuw idee dat de bal weer aan het rollen brengt. Meestal voel ik dat komen: een film waar iedereen maanden op voorhand over gusht, een boek dat je overal op het internet ziet. Maar voorlopig is er echt niets dat er voor mij op wijst dat er zich binnen de fantasy of sf iets roert. Dus ik denk dat het wel een paar jaar kan duren voor die bal weer gaat rollen. Misschien hebben we geluk, maar… ik ben niet al te optimistisch. En de kans is groot dat ook bijvoorbeeld contemporary op de lange termijn daarmee te maken krijgt. Als de ideeën op zijn, valt het (tijdelijk) stil. Gelukkig zie ik dat daar nog niet meteen gebeuren.
Maar kwaliteit kan niet de enige reden zijn waarom de hele verkoop daalt, zeker niet omdat het daar niet om één of twee genres gaat. Wat dan nog, en is er iets aan te doen?
1) Het leven wordt duurder. 2) Er is meer keuze om andere dingen te doen – games, sociale media… 3) We lezen hoe langer hoe meer Engels. Iedereen weet dit wel, ik ga er niet dieper op in. Zijn er nog minder opvallende redenen?
Misschien waren er gewoon mensen die het voelden kriebelen toen de grote titels uitkwamen, maar daarna gewoon hun interesse verloren. De enige manier waarop ik dat zie veranderen? Als er weer een boek verschijnt dat ook buiten de leescommunity een hype wordt – en dan hebben we het waarschijnlijk weer over een verfilmd boek. En dat is gewoon afwachten.
Hebben boekenboxen er iets mee te maken? Als er bij ons van een boek 2000 exemplaren gedrukt worden, maar er zijn al 100 mensen die het in een speciale uitgave gekocht hebben, dan is dat 5 procent van de hele druk die niet meer verkocht wordt. Zelfs als er nog mensen zijn die beide versies kopen, daalt het aantal.
En er zijn vast nog andere redenen. Komt er een ommezwaai? Het is een probleem bij alle boeken. Voorlopig blijven we volgens mij in een dalende lijn. Tenzij er iets echt groots verandert, lijkt de kans klein dat we de komende jaren een positieve verandering gaan zien. Maar ja, er kunnen veel dingen heel snel veranderen…
Van Amazon tot Zoom: na het C-woord
Als ik vorig jaar had verkondigd ‘De wereld gaat een verschrikkelijke pandemie tegemoet!’ dan hadden ze mij waarschijnlijk voor gek verklaard. Ondertussen weten we – helaas – beter. Van heel snel veranderen gesproken…
Amazon, Bol en co. doen gouden zaken. Webshops zijn meer dan ooit aan het boomen, ten koste van de lokale winkels. Het is vrijwel zeker: de komende jaren zullen er waarschijnlijk nog meer onafhankelijke boekhandels verdwijnen.
Ook de Antwerpse Boekenbeurs staat al langer onder druk, met minder bezoekers en meer kritiek op de commercialisering. Voor YA was Clavis vrijwel de enige uitgeverij die nog moeite deed. Nu corona heeft toegeslagen, is de toekomst van de beurs helemaal onzeker, want het heeft zwaar ingehakt op de hele industrie. Het combo dalende prestaties + corona zorgt voor veel onzekerheid. Gaat de Boekenbeurs in 2021 door of niet? Het zou me niet verbazen als er enkele jaren voorbijgaan zonder beurs, om daarna misschien met een vernieuwd concept te komen. Hopelijk.
Corona heeft ons in elk geval geleerd: het is mogelijk om voor online plaatsvervangers te zorgen. En je favoriete auteurs op een scherm zien is niet zo tof als ze recht voor je neus te hebben, maar het is beter dan niets. Veel van de grote YA-evenementen waren al verleden tijd en nu de verkoopcijfers blijven dalen, ziet het er niet naar uit dat we de komende jaren op dat vlak positief nieuws moeten verwachten. Bieden virtuele omgevingen à la Zoom een oplossing? Zijn er uitgeverijen die het aandurven daar mogelijkheden te zoeken? We kunnen hopen…
Oh, enne, de kans is groot dat er komende jaren wat meer boeken met extreem dodelijke virussen en dergelijke verschijnen…
Wereldje van papier?
Komt er een andere manier van lezen? Ja, die kans is heel groot, als we kijken hoe snel e- en audioboeken elkaar hebben opgevolgd. Maar dat het revolutionair zal zijn betwijfel ik. Er zijn genoeg redenen waarom we alleen nog maar e- en audioboeken zouden kopen: ze zijn goedkoper, gemakkelijker mee te nemen en nemen nauwelijks plaats in beslag. Maar we blijven vasthouden aan papier. Is het de geur, het geluid, het gevoel? Geen idee. Maar als we van dat papier afstappen, moet het blijkbaar wel heel bijzonder zijn.
Alles wat met goodies en merch te maken heeft, zie ik ook evolueren. Want zo is het de voorbije jaren ook gegaan. Pre-orderacties en boekenboxen bijvoorbeeld zijn nog niet zo heel lang onder ons, en ze zijn toch wel opvallend origineel. Ik geloof dat er nog genoeg mensen rondlopen met een hoop inspiratie. Wat dat is, daar heb ik ook het raden naar. Maar het zou me niks verbazen als we over een jaar of drie weer wat extra dingen kunnen zetten op ons lijstje ‘Boekendingen waaraan ik geld uitgeef’.
Hallo, Generatie Y…A
Een laatste punt. Vroeger zeiden we: YA = 14- à 18-jarigen. Nu is YA = 15- à 25-jarigen, met uitschieters naar 30 en hoger. De gemiddelde leeftijd stijgt dus, die indruk krijg ik toch bij de leesclub en evenementen. De onderste vijf jaar is minder aanwezig. Het is gevaarlijk om je te baseren op zo’n beperkte groepen, maar ook online spot ik precies toch minder jong bloed. Waar hangen alle tieners dan uit? Bij andere bezigheden, waarschijnlijk.
De meeste lezers die ik ken, hebben YA leren kennen toen ze… ja, daar de leeftijd voor hadden. Toen YA net kwam kijken, of nog meer haar weg zocht. En velen van hen blijven het lezen. Nu vraag ik me steeds meer af of er nog veel tieners bijkomen die ook YA lezen. Zijn wij een aparte generatie, Generatie YA, vrijwel de enigen die deze boeken lezen?
Misschien heb ik het fout, en gaan tieners gewoon anders om met YA. Maar zouden we daar dan niets van merken…? Met de informatie die ik heb, lijkt het alsof de YA-tiener aan het uitsterven is. Wordt de gemiddelde leeftijd binnenkort weer opgetrokken? Of spreken we dan niet meer over leeftijd maar over een generatie: mensen geboren in de (latere) jaren 1990 en de vroege jaren 2000? Wordt YA op lange termijn OA – old(er) adult? Dat stemt me lichtjes hoopvol. Als wij doorheen de jaren evolueren, evolueren de boeken misschien met ons mee.
Ook hier heb ik zeker dingen overgeslagen, maar ik moet me beperken. Als je zelf ideeën hebt over wat er nog kan of gaat komen (of juist niet): ik ben heel benieuwd om te horen wat dat dan is.
DWDD zit erop. Laat gerust weten wat je ervan vond. Je gaat me zeker nog terugzien, ook met luchtigere onderwerpen. Alvast een gelukkig Nieuwjaar iedereen, en arrivederci!