Afgelopen vrijdag kreeg ik de kans van Clavis Young Adult om de schrijfster Susanne Koster te interviewen op de Boekenbeurs. Susanne Koster heeft verschillende YA-boeken (her)uitgegeven bij Clavis. Om me voor te bereiden op dit interview, las ik het boek Zwarte lieveling. Dat boek is het eerste deel van een trilogie en gaat over Saskia, een meisje dat mishandeld wordt door haar stiefvader. Binnenkort komt hier ook nog een recensie van op de blog, maar ik wil jullie dit interview alvast niet onthouden. Lezen jullie mee?
Waarom kies je ervoor om zware thema’s te behandelen in jeugdliteratuur, zoals bijvoorbeeld kindermishandeling in Zwarte Lieveling?
Omdat ik vind dat er altijd aandacht voor moet zijn. Omdat kindermishandeling iets is wat eigenlijk niet zou mogen bestaan, maar het bestaat wel. Toch wordt er heel vaak over gezwegen. Kinderen die het overkomt, hopen altijd dat er iemand zal zijn die het merkt en dat diegene er dan iets aan zal doen. Negen van de tien keren gebeurt dat dan niet. Door er in mijn boeken over te praten, kan ik het toch onder de aandacht brengen.
Als je om je heen kijkt, zijn er zoveel kinderen die mishandeld worden. Toen Zwarte lieveling opnieuw uitkwam, heb ik al zoveel nieuwe jonge mensen ontmoet die zich herkennen in het boek. Ze spreken me dan aan en vertellen dat ze het nog steeds meemaken. Daar word ik zo verdrietig van. Dan denk ik: “Hoe kan dat nou?” en “Waarom doet niemand zijn mond open?”. Iedereen ziet het gebeuren, maar niemand zegt er wat van. Dat is heel frustrerend.
Het zijn natuurlijk wel zware onderwerpen die ik beschrijf in mijn boeken, maar er is ook wel behoefte aan. Lege kamers bijvoorbeeld, is geschreven over een meisje met een psychose. Ik ken ook wel een aantal jongeren die een psychische aandoening hebben. Toen ben ik me hierin gaan verdiepen en dan blijkt dat één op de vijf jongeren nood heeft aan psychische hulp. De stichting Anoiksis, een vereniging voor en door mensen met een psychische aandoening, heeft dit boek dan ook op hun aan te bevelen leeslijst gezet. Dat is wel fijn en een stap in de goede richting.
Gelukkig spreekt er uit mijn boeken ook wel hoop en liefde. Als je zoiets heftigs zoals mishandeling hebt meegemaakt, is het heel gemakkelijk om daar al je ellende aan op te hangen en bitter en boos te worden. Maar dat helpt allemaal niet! Blijf maar gewoon wie je bent, probeer het achter je te laten, zet je schouders eronder en je kin omhoog. Geniet van het mooie weer en van elk moment. Het is zo belangrijk dat je niet blijft vasthouden aan het verleden, maar dat je gewoon vertrouwen hebt in het goede van de mens. Dat is er echt! Alleen heb je soms gewoon de pech dat je dat goede even niet bent tegenkomen.
Heb je ook iets met jongerenpsychologie gestudeerd of hier een cursus voor gevolgd?
Nee, ik ben een graficus van opleiding. Toen ik kinderen kreeg, ben ik deeltijds gaan werken aan de hogeschool van Amsterdam en daar heb ik trainingen gegeven aan studenten. Later heb ik daar dan een stagebureau mogen opzetten. Dus dat is heel wat anders! Wel bleef ik in mijn job altijd in contact met jongeren.
Zijn de covers dan ook door jezelf ontworpen, als graficus?
Nee, dat doet de studio van Clavis. Het is ook al heel lang geleden dat ikzelf als graficus heb gewerkt. Ik mag dan wel zeggen of ik een voorkeur heb en dan gaan ze daarmee aan het werk. Als ik iets echt niet mooi vind, dan doen ze het ook niet.
Zwarte lieveling is oorspronkelijk uitgegeven in 1995 en dan heeft Clavis het vorig jaar opnieuw uitgegeven. Heb je veel aan de tekst zelf moeten veranderen?
Ja, zeker! Heel simpele en logische dingen zijn veranderd, zoals guldens die dan euro’s moesten worden. Maar ook bijvoorbeeld de locatie van de verschillende tehuizen waarover sprake is in het boek is veranderd ten opzichte van 1995. De straatnamen heb ik dan ook veranderd in het boek. Als ik iets opschrijf, wil ik wel dat het klopt met de realiteit. Dus dat heb ik helemaal opnieuw moeten uitzoeken!
Daarnaast ga je als schrijver ook altijd vooruit in je eigen werk. In 1995 was Zwarte lieveling mijn allereerste boek dat uitkwam en dat kon ik ook wel merken toen ik het ging herschrijven! Het verhaal op zich is gewoon hetzelfde gebleven, maar de manier waarop het geschreven is, heb ik soms aangepast. Sommige dingen heb ik niet veranderd, omdat die gewoon mooi waren zoals ze zijn of net omdat ze zo heftig waren. Er staan namelijk heel wat heftige scènes in het boek, maar die zijn echt gebeurd zoals ze daarin staan.
Dus het verhaal is gebaseerd op iemand die het echt zo heeft meegemaakt?
Dat klopt. Ik ken het meisje dat dit heeft meegemaakt. Daarom zijn sommige dingen gewoon gebleven zoals ze zijn, want het is nu eenmaal gebeurd op die manier. Elk personage dat er in voorkomt heeft echt bestaan en elke gebeurtenis is echt gebeurd. Ook het tweede deel van de Oneindigheidstrilogie, Achtergelaten, vertelt de realiteit. Dat boek gaat over het zusje van Saskia, Jonka, en dat is in het echt ook zo. Deel drie van de Oneindigheidstrilogie, dat gepland is om te verschijnen voor eind november, is ook gebaseerd op ware feiten. Een gedroomd einde is trouwens een volledig nieuw boek, geen herschreven versie van een eerder verschenen boek. Hier heb ik wel wat aanpassingen aan de realiteit in gedaan. Zo had ik al het einde geschreven, maar toen had ik er echt spijt van. Dat einde was gebaseerd op de realiteit, maar het deed zoveel pijn om dat ook op te schrijven, dat ik toen met de uitgever heb gesproken met de vraag of ik het einde mocht veranderen. Dat einde heb ik dan aangepast en daar heb ik nu ook vrede mee.
Weet je, mensen zouden het ook niet geloven, dat één persoon zoveel ellende heeft meegemaakt. Daarom dat ik sommige dingen ook wat heb verbloemd, anders zouden mijn lezers denken dat ik alles heb verzonnen. Of dan zou ik te horen krijgen dat het te erg is of te negatief is, terwijl die pijnlijke werkelijkheid waar ik over schrijf, eigenlijk helemaal geen fictie is.
In 1995 viel Zwarte lieveling onder het genre “jeugdboek”. Nu is dat “Young Adult”. Heb je het gevoel dat ze enkel de naam van het genre veranderd hebben of is ook het doelpubliek van jouw boek veranderd?
Nou, het werd in eerste instantie als jeugdroman uitgegeven en dat vond ik toen al dubieus. Maar je had toen nog geen Young Adult, dat bestond gewoon niet. Toch is het boek best heftig voor jongeren van 13 jaar hoor, ik vind 15 jaar echt de minimumleeftijd. Dus ik vind het genre “Young Adult”, met een ouder doelpubliek voor ogen, er wel beter bij passen.
Ik zag dat je onlangs iets had gepost in de Facebookgroep “Young adults boeken en series”, over een recensie van je boek Lege kamers. Is dat iets wat je veel doet, recensies en boekenblogs lezen?
Ja, ik krijg dat allemaal doorgestuurd van de uitgever! Ik wil heel graag weten wat mensen van mijn boeken denken. En dit was zo’n mooie recensie! (noot: het gaat over deze recensie: http://clavisyoungadult.com/recensie/recensie-lege-kamers-2/?fbclid=IwAR1dXBtWCcMK4dfRp1a6sKsa0iuvwj3g195IUwsXTzddXDDQPu6ALnJIUHY ) Ik krijg – hout afkloppen – meestal wel heel mooie recensies, van vier of vijf sterren. Eén keer heb ik een 3-sterrenrecensie gekregen, over het boek Achtergelaten. Die lezer vond dat Saskia te weinig had gedaan voor haar zusje. Maar wat kon ze doen dan? Saskia zat zelf in een tehuis! Die lezer vond ook dat het verhaal erg veel verspringingen had: er wordt op een korte tijd een groot stuk verteld over Jonka’s leven.
Dat vond ik ook bij Zwarte lieveling zo, dat het heel erg snel ging.
En moet je weten dat dat verhaal oorspronkelijk tien hoofdstukken langer was! Die moest ik eruit halen van mijn toenmalige uitgeverij, want anders zou het boek niet verkopen. Dat was toen zo. Anders zou het boek te dik zijn! Kan je je dat voorstellen, tien hoofdstukken die je moet schrappen?! Ik heb toen wel echt geleerd om goed op te letten met wat ik precies schrijf en laat staan. Zwarte lieveling heb ik dan heel erg streng ingekort, zodat je echt pagina’s “inloopt”. Een heel hoofdstuk kun je er namelijk niet zomaar uithalen. Als je dat doet, gooi je ook een heel stuk van de verhaallijn weg en dat gaat natuurlijk niet. Inmiddels is de tijd natuurlijk wel veranderd en lezen jongeren ook wel gewoon “dikke” boeken. Kijk maar naar de boeken van Hild! (noot: Susanne verwijst hier naar Clavisauteur H. P. Janssen)
Nadien hebben we nog over familie en vriendschap gepraat en over hoe belangrijk het is om je te omringen met mensen die van je houden en van wie jij houdt. Ik vond het een heel erg fijn gesprek en ik ben blij dat ik Susanne Koster een beetje beter heb leren kennen. Haar boeken krijgen een speciaal plaatsje in mijn boekenkast!